TÀI LIỆU HỌC TRUNG CẤP LÝ LUẬN CHÍNH TRỊ - HÀNH CHÍNH P1-B2

Câu 1. Ý thức xã hội là gì? Tính độc lập tương đối của ý thức xã hội? Vận dụng vào thực tiễn.

Trả lời:

1. Đặt vấn đề

2. Nội dung

2.1. Khái niệm

YTXH là mặt tinh thần của đời sống xã hội, bao gồm toàn bộ những quan điểm, tư tưởng cùng những tình cảm, tâm trạng, … của những công đồng xã hội nảy sinh từ tồn tại xã hội của họ và phản ánh tồn tại xã hội đó trong những giai đoạn lịch sử cụ thể nhất định.

2.2. Tính độc lập tương đối của ý thức xã hội

2.2.1. Ý thức xã hội thường lạc hậu hơn so với tồn tại xã hội

- Do sức ì của tâm lí xã hội, nhất là thói quen, phong tục tập quán, truyền thống bám rễ tương đối bền vững trong cá nhân và cộng đồng.

- Trong YTXH có những yếu tố bảo thủ như ý thức tôn giáo.

- Trong xã hội có giai cấp, YTXH luôn gắn với lợi ích của những nhóm xã hội khác. Vì vậy, những tư tưởng cũ lạc hậu, thường được các lực lượng xã hội phản tiến bộ lưu giữ và truyền bá nhằm chống lại các lực lượng xã hội tiến bộ, bảo vệ lợi ích của họ.

Do đó, tâm lí, tương quan điểm cũ không tự động mất đi mà phải thông qua đấu tranh cải tạo triệt để tồn tại XH cũ, xây dựng XH mới của lực lượng XH tiến bộ.

2.2.2. Ý thức xã hội có thể “vượt trước” tồn tại xã hội

- Nếu YTXH phản ánh đúng qui luật vận động của tồn tại XH thì nó có thể phản ánh vượt trước tồn tại XH (chỉ ra khuynh hướng vận động, phát triển của tồn tại XH, có thể dự báo tương lai, góp phần chỉ đạo tổ chức thực tiễn hiệu quả).

- YTXH phản ánh vượt trước có cơ sở và không có cơ sở.

2.2.3. Ý thức xã hội có tính kế thừa trong sự phát triển của mình

- Không thể giải thích hiện tượng YTXH đơn thuần từ tồn tại XH

- Trong XH có giai cấp, sự kế thừa trong ý thức XH cũng mang tính giai cấp.

- Tính kế thừa của YTXH theo quan điểm của chủ nghĩa Mác- Lênin có ý nghĩa to lớn trong việc xây dựng văn hóa tinh thần XHCN ở nước ta hiện nay.

2.2.4. Sự tác động qua lại giữa các hình thái YTXH trong sự phát triển của chúng

Các hình thái ý thức xã hội tác động lẫn nhau. Sự tác động qua lại lẫn nhau giữa các hình thái YTXH vừa là sự biểu hiện của tính tương đối của YTXH vừa là qui luật phát triển của YTXH.

2.2.5. Sự tác động trở lại của YTXH đối với TTXH

- Tác động tích cực: Nếu YTXH phản ánh đúng qui luật vận động phát triển của tồn tại XH, thông qua hoạt động thực tiễn của con người, nó sẽ thúc đẩy PTSX phát triển, góp phần cải tiến điều kiện tự nhiên có lợi cho sự phát triển kinh tế, điều chỉnh dân số phù hợp với sự phát triển XH.

- Tác động tiêu cực: Nếu YTXH phản tiến bộ, ảo tưởng, duy ý chí… thông qua hoạt động thực tiễn của con người, nó sẽ cản trở sự phát triển kinh tế, hủy hoại môi trường tự nhiên, làm mất cân bằng dân số, kìm hãm sự phát triển XH theo hướng tiến bộ.

- Mức độ và hiệu quả tác động của YTXH đối với tồn tại XH phụ thuộc vào nhiều yếu tố:

+ Tính tiến bộ, cách mạng hay lạc hậu phương pháp động của chủ thể mang YTXH.

+ Mức độ thâm nhập của YTXH vào quảng địa quần chúng nhân dân.

+ Năng lực triển khai, thực hiện YTXH vào hoạt động thực tiễn của chủ thể lãnh đạo, quản lí.

2.3. Ý nghĩa phương pháp luận

2.3.1.Trong hoạt động nhận thức cần quán triệt quan điểm khách quan trong nhận thức cũng như hoạt động thực tiễn. Trước hết, khách quan là những gì tồn tại độc lập với ý thức con người. Quan điểm khách quan là quá trình xem xét, đánh giá sự vật, hiện tượng phải xuất phát từ chính bản thân của nó, từ cái vốn có của nó (như phẩm chất, năng lực, trình độ, cá tính, thể chất, lập trường, quan điểm, niềm tin…), không tô hồng hay bôi đen. Tuy nhiên trong quá trình đó không nên hạ thấp vai trò nhân tố chủ quan của con người trong nỗ lực nhận thức cái khách quan. Phải quán triệt quan điểm khách quan trong hoạt động nhận thức vì khách quan là cái vốn có của vật chất, cho nên nhận thức là nhận thức cái khách quan của sự vật. Nếu không chúng ta sẽ rơi vào chủ quan duy ý chí dẫn đến sai lầm trong nhận thức. Ví dụ như trong quá trình tuyển dụng cán bộ phải đảm bảo các tiêu chuẩn khách quan cơ bản như chuyên môn, kinh nghiệm công tác, đạo đức nghề nghiệp…

2.3.2. Trong hoạt động thực tiễn cần chống lại bệnh chủ quan duy ý chí, phải phát huy vai trò nhân tố chủ quan của con người trong nỗ lực nhận thức khách quan. Chủ quan duy ý chí là sự áp đặt theo ý muốn của chủ thể cho nên sự áp đặt đó có thể đúng hoặc sai. Trong thực tế sai lầm chiếm đại đa số. Chính vì vậy trong thực tiễn cần chống lại những mầm mống của bệnh chủ quan duy ý chí sai lầm, tiêu cực. Đồng thời phát huy vai trò nhân tố chủ quan của con người, là chăm lo, tạo mọi điều kiện để mỗi người, mỗi cộng đồng người phát huy tối đa năng lực, phẩm chất của mình trong nỗ lực nhận thức khách quan.

2.4. Kết luận

Như vây, vật chất và ý thức có mối quan hệ biện chứng với nhau, Vật chất có trước, ý sau, vật chất là nguồn gốc của ý thức, quyết định ý thức, song ý thức có thể tác động trở lại vật chất thông qua hoạt động thực tiễn của con người; vì vậy, con người phải tôn trọng khách quan, đồng thời phát huy tính năng động chủ quan của mình.

3. Liên hệ thực tế

- Trong công tác tuyển chọn nhân sự cho Đảng và Nhà nước ở địa phương hay từng cơ quan đơn vị phải thật sự nhìn việc chứ không nhìn người. Tuyển dụng một cán bộ trẻ dù có bằng cấp đầy đủ nhưng trước tiên phải xem người đó ra làm sao, bằng cấp như thế nào, cách ứng xử với những người xung quanh tốt không, mối quan hệ với gia đình và xóm làng như thế nào. Hiện nay, ở một số cơ quan vẫn còn tình trạng gửi gấm con cháu vào làm trong các cơ quan nên dẫn đến tình trạng dị nễ, ngại nhận xét đánh giá.

Câu 2. Trình bày quy luật về sự phù hợp của lực lượng sản xuất với quan hệ sản xuất.

Trả lời:

1. Đặt vấn đề

2. Nội dung

2.1. Khái niệm

- Lý luận là hệ thống những tri thức được khái quát từ kinh nghiệm lịch sử xã hội, nó thể hiện cái chung, cái bản chất của sự vật, hiện tượng trong hiện thực khách quan và được diễn đạt dưới dạng các khái niệm, phạm trù, nguyên lý, quy luật.

- Thực tiễn là là một phạm trù chỉ hoạt động vật chất cảm tính có mục đích mang tính lịch sử xã hội của con người nhằm cải tạo thế giới xung quanh.

Thực tiễn và lý luận luôn nằm trong mối quan hệ biện chứng với nhau.

2.2. Mối quan hệ giữa lý luận và thực tiễn

2.2.1. Thực tiễn luôn đóng vai trò quyết định đối với lý luận

- Thực tiễn là cơ sở cho quá trình nhận thức (lý luận), thông qua hoạt động thực tiễn sẽ cung cấp cho con người những tư liệu, tài liệu để nghiên cứu. Cũng thông qua đó, con người chế tạo ra công cụ, phương tiện lao động, giác quan con người ngày càng hoàn thiện hơn để từ đó con người ngày càng hiểu được bản chất sự vật, tích lũy tri thức, từ đó lý luận hình thành và phát triển.

- Thực tiễn đặt ra cho con người những nhiệm vụ để nghiên cứu, từ đó nhận thức phát triển. Thực tiễn còn là nơi rèn luyện giác quan cho con người. Chẳng hạn, thông qua các hoạt động sản xuất, chiến đấu, sáng tạo nghệ thuật... những cơ quan cảm giác như thính giác, thị giác... được rèn luyện.

- Nhận thức của con người đúng hay sai đều phải thông qua thực tiễn, được thực tiễn kiểm nghiệm. Theo triết học duy vật biện chứng, thực tiễn là tiêu chuẩn khách quan của chân lý. Bởi lẽ chỉ có thông qua thực tiễn, con người mới vật chất hóa được tri thức, hiện thực hóa được tư tưởng. Thông qua quá trình đó, côn người có thể khẳng định chân lý, bác bỏ sai lầm.

- Thực tiễn còn là môi trường hiện thực hóa tư tưởng (lý luận).

2.2.2. Lý luận sau khi hình thành có vai trò tác động trở lại thực tiễn

- Lý luận là kim chỉ nam soi đường, dẫn dắt, chỉ đạo thực tiễn đi đến thành công. Nhờ những đặc trưng ưu trội so với tri thức kinh nghiệm mà lý luận có vai trò hết sức to lớn đối với hoạt động thực tiễn của con người. Lý luận khoa học, thông qua hoạt động thực tiễn của con người góp phần làm biến đổi thế giới khách quan và biến đổi chính thực tiễn.

- Lý luận xâm nhập vào trong đời sống nhân dân, góp phần giáo dục, thuyết phục, động viên và tập hợp quần chúng nhân dân, tạo thành phong trào cách mạng rộng lớn, làm cải biến các mối quan hệ xã hội.

- Lý luận do sức mạnh nội tại của nó, phản ánh tính vượt trước, từ đó chỉ đạo, định hướng hoạt động của con người.

- Sức mạnh của lý luận thực chất là phải gắn với hoạt động thực tiễn của con người bởi vì nếu không có hoạt động thực tiễn thì lý luận không thể bộc lộ ra được. Điều đó được thể hiện trên những nội dung sau: tính đúng đắn của lý luận, sự xâm nhập của lý luận vào đời sống nhân dân, năng lực vận dụng của các chủ thể trong quá trình thực hiện và cũng như các điều kiện lịch sử xã hội khác.

2.3. Tính thống nhất giữa lý luận và thực tiễn

- Thống nhất giữa lý luận và thực tiễn là một nguyên tắc căn bản của chủ nghĩa Mac – Lenin.

- Lý luận phải được ra đời từ thực tiễn, thực tiễn phải được sự chỉ đạo bởi một lý luận tiền phong.

- Thực tiễn không có lý luận là thực tiễn mù quáng, lý luận không có thực tiễn là lý luận suông.

- Thực tiễn và lý luận cần có nhau, bổ sung nương tựa vào nhau, làm điều kiện tiền đề hậu thuẫn cho nhau.

- Vi phạm sự thống nhất giữa lý luận và thực tiễn sẽ dẫn đến bênh kinh nghiệm và bệnh giáo điều.

2.4. Kết luận

2.5. Ý nghĩa:

2.5.1. Trong hoạt động nhận thức, phủ định của phủ định là cơ sở cho ta nhận thức, hiểu biết sự ra đời của cái mới. Cái mới ra đời dựa trên cơ sở của cái cũ. Trong hoạt động nhận thức cần quán triệt quan điểm thực tiễn vào cuộc sống. Khi xem xét đánh giá sự vật phải xuất phát từ thực tế, tăng cường nghiên cứu thực tế, tổng kết thực tiễn, bổ sung và phát triển lý luận, lấy thực tiễn làm tiêu chuẩn thước đo trong quá trình nhận thức của con người. Bởi vì chỉ có thực tiễn mới đặt ra cho con người những vấn đề cần nghiên cứu và tiếp tục nghiên cứu. Thực tiễn còn là thước đo, tiêu chuẩn quá trình nhận thức của con người. Nếu vi phạm nguyên tắc thực tiễn sẽ dẫn đến những sai lầm nhất định, rơi vào bệnh giáo điều và chủ nghĩa kinh nghiệm.

2.5.2. Trong hoạt động thực tiễn, cần chống lại mọi biểu hiện phủ nhận quá khứ, quay lưng lại với lịch sử, chú ý đến nguyên tắc kế thừa trong sự phát triển. Chủ động ngăn ngừa, khắc phục bệnh kinh nghiệm (khuynh hướng tư tưởng và hành động tuyệt đối hóa kinh nghiệm thực tiễn, coi thường, hạ thấp lý luận) và bệnh giáo điều (khuynh hướng tư tưởng và hành động tuyệt đối hóa lý luận, coi thường và hạ thấp kinh nghiệm thực tiễn; hoặc vận dụng kinh nghiệm của người khác, ngành khác, địa phương khác, nước khác không tính đến điều kiện thực tiễn cụ thể của mình).

3. Liên hệ thực tế

- Địa phương, cơ sở:

+ Nhận một người vào làm việc thì ưu tiên cho người có kinh nghiệm hơn.

+ Cán bộ được quy hoạch đưa về cơ sở làm việc đó là thực tiễn.

<<<<<<      >>>>>>